- Jak działa układ nerwowy człowieka?
- Jak nasze zmysły przetwarzają informacje odbierane z otoczenia?
- Jak mózg interpretuje i reaguje na bodźce pochodzące od zmysłów?
Dzięki niemu oddychamy, poruszamy się, a w żyłach krąży nam krew. Układ nerwowy jest niezwykle istotnym centrum dowodzenia, a bez mózgu wszystkie organy w naszym ciele nie byłyby w stanie funkcjonować. Jaki jest mechanizm działania zmysłów?
Jak działa układ nerwowy człowieka?
Wytłumaczenie wszystkich zależności w jednym artykule nie jest możliwe. Dość rzec, że naukowcy do tej pory nie „rozgryźli” wszystkich zależności związanych z mózgiem i układem nerwowym – wiele spraw pozostaje tajemnicą i czeka na nowe możliwości badawcze. Trzeba jednak oddać, że w 2024 roku wiemy już całkiem sporo na temat mechaniki działania układu nerwowego.
Najważniejszym stwierdzeniem jest to, że układ nerwowy to pierwotne źródło wszystkich procesów w organizmie, zarówno takich, nad którymi się zastanawiamy (podejmujemy decyzję), jak i tych wykonywanych mechanicznie (np. oddychanie).
Można zatem śmiało nazwać układ nerwowy czymś w rodzaju najważniejszego regulatora w naszym ciele. Jego zasada działania polega na tym, że na układ nerwowy nie składa się jedynie mózg, określany mianem centrum dowodzenia, ale przede wszystkim jest to cała sieć neuronów. Ich zadaniem jest „sczytywanie” informacji z różnych miejsc w ciele (np. mięśni) oraz natychmiastowe przekazywanie danych do mózgu. Tam impulsy elektryczne zamieniają się w decyzje – dzieje się to bardzo szybko. Dokładnie w ten sposób funkcjonujemy.
Podejmowane decyzje przykładowo dotyczą:
- trawienia pokarmu,
- ruchów, w tym utrzymania równowagi,
- nauki, zarówno w postaci przyswajania wiedzy, jak i sięgania do pamięci,
- wykorzystania wzorców związanych z podstawowymi funkcjami życiowymi (np. biciem serca).
Oczywiście tych zjawisk jest o wiele więcej, a do najciekawszych i najmniej poznanych zaliczamy chociażby sen.
Jak nasze zmysły przetwarzają informacje odbierane z otoczenia?
Do każdego z nas trafia całe mnóstwo bodźców – np. Ty, czytając ten tekst, przyjmujesz bodźce wizualne, odbierane przez narząd wzroku. Następnie obraz jest w bardzo szybkim tempie transmitowany do mózgu, gdzie następuje jego interpretacja. Później dokonujesz osądu tego, co widzisz – dochodzą np. procesy akceptacji, zapamiętywania, niechęci. Gdy widzisz, że zbliżasz się do końca czytania scrollujesz, czyli używasz mięśni, aby w bardzo precyzyjny sposób weszły w interakcję dotykową z ekranem lub myszką. Gdyby okazało się, że czarna myszka przez długi czas była na słońcu, również to odczujesz w postaci wysokiej temperatury urządzenia, a może nawet w specyficznym zapachu rozgrzanego plastiku.
Jak łatwo się domyślić, połączenie ze światem zewnętrznym jest możliwe dzięki różnym narządom, którym są przyporządkowane odpowiednie, dedykowane obszary w mózgu. Są to:
- węch,
- smak,
- dotyk,
- słuch,
- wzrok.
Układ nerwowy stanowi w tym przypadku rolę „urządzenia transportującego” różne wiadomości. Działa tutaj zasada nadajnika i odbiornika, a nośnikiem informacji jest wspomniany wcześniej impuls elektryczny. Nadajnikiem są komórki nerwowe, czyli neurony, będące podstawowymi jednostkami budującymi układ nerwowy. Co jest zatem odbiornikiem? Również neurony! Budowa tych komórek, składających się z ciała komórki, dendrytów i aksonu, pozwala na zarówno zbieranie sygnałów, jak i ich nadawanie. Dendryty to odbiorniki, a aksony odpowiadają za przekazywanie. Połączenie pomiędzy kolejnymi neuronami nazywamy synapsami, a w przestrzeni tej informacja jest przekazywana za pomocą substancji chemicznych, aby następnie dalej powrócić do postaci impulsów nerwowych.
Jak mózg interpretuje i reaguje na bodźce pochodzące od zmysłów?
Oczywiście cała ta układanka jest jeszcze bardziej skomplikowana, schemat opisany powyżej to bardzo uproszczona wersja mechaniki w obrębie układu nerwowego człowieka. Zatrzymując się na etapie ośrodkowego układu, czyli mózgu wraz z rdzeniem kręgowym, dochodzimy do najtrudniejszego i najbardziej skomplikowanego miejsca. Mózg jest podzielony na kilka różnych obszarów (najczęściej mówi się o odpowiadającej za coś prawej i lewej półkuli), do których trafiają informacje.
Nie sposób jednak jednym zdaniem opisać wszystkich procesów, jakie biorą udział w trakcie ich przetwarzania. Przykładowo, jeśli nagrywasz film smartfonem, to obraz przechodzi przez soczewkę na matrycę, a zapisane tam cyfrowo informacje są utrwalane w pamięci. Potem możemy skorzystać z niej i wyświetlić wideo na ekranie, gdzie kolejne piksele przybierają odpowiednie kolory. Brzmi prosto? W mózgu nic nie jest takie łatwe! Jeśli weźmiemy pod uwagę obraz, to będzie on rozbrajany na części pierwsze, wielokrotnie interpretowany (pod kątem ruchu, odległości, wielkości, koloru, światła, kontrastu), a nawet zmieniany. Wszystko to dzieje się w… mgnieniu oka!
Jeśli chcesz zdobyć więcej wiedzy na temat układu nerwowego oraz innych w ciele człowieka, to skorzystaj z zajęć BUKI School. Twój własny nauczyciel opowie Ci o danym zagadnieniu, przemyci kilka ciekawostek oraz zwróci uwagę na to, czego warto się nauczyć. Dzięki takim spotkaniom poznasz nie tylko suche definicje, ale też zdobędziesz praktyczne umiejętności do zdawania egzaminów na najwyższym poziomie. Chcesz lepiej zdać maturę? Zapisz się do BUKI School!