- Gramatyka niemiecka - czasy przeszłe
- Gramatyka niemiecka - czas teraźniejszy
- Gramatyka niemiecka - czasy przyszłe
- Gramatyka niemiecka - czas zaprzeszły
Język niemiecki opanowujemy najczęściej jako drugi – po angielskim – a niekiedy równolegle. Nic więc dziwnego, że bardzo często te dwie mowy ze sobą porównujemy, również w kontekście trudności. Licząc typowo „na papierze”, to język naszych zachodnich sąsiadów jest nieco łatwiejszy, bo czasów mamy tylko sześć: po dwa przeszłe i przyszłe oraz teraźniejszy i zaprzeszły.
Pod względem nominalnym jest ich zatem dwa razy mniej niż w angielskim. Mimo to uczniowie w początkowej fazie nauki najcześciej stwierdzają, że niemiecki jest o wiele trudniejszy do opanowania. Co ciekawe, trudność ta spada wraz z poziomem zaawansowania, a w przypadku mowy Szekspira – jest dokładnie odwrotnie. Sprawdźmy zatem czym charakteryzują się poszczególne czasy. Poznasz dzisiaj:
- präsens,
- perfekt i präteritum,
- plusquamperfekt,
- oraz futur I i futur II.
Oczywiście do listy ważnych spraw gramatycznych warto byłoby dodać jeszcze informacje na temat trybu rozkazującego (imperativ) i bezokolicznika (infinitiv), trybu przypuszczającego Konjunktiv I i II oraz Partizip I i II itd. Jednak to nie są typowe czasy, dlatego dzisiaj skupmy się na omówieniu poniższych zagadnień.
Gramatyka niemiecka - czasy przeszłe
Zaczynamy od wyrażania tematów dotyczących przeszłości, czyli bierzemy na warsztat czasy perfekt i präteritum. To, kiedy należy ich użyć, zależy od kontekstu samej wypowiedzi, więc trzeba znać nie tylko poprawną budowę zdań pod względem gramatycznym, ale i zakres zastosowań. Zatem:
Perfekt
- używany najczęściej,
- zazwyczaj słyszany podczas wypowiedzi ustnych,
- wyrażany dla sytuacji z przeszłości o skutkach odczuwalnych obecnie,
- wymaga znajomości czasowników w formie Partizip II.
Zdania tworzymy w ten sposób:
Hilfsverb (odmienione haben / sein ) + Partizip II (czasownik na końcu zdania)
Ich habe Deutsch gelernt. | Nauczyłem się niemieckiego.
Należy pamiętać, że czasowników Partizip II należy się nauczyć na pamięć, ponieważ mamy dość obszerną listę tych nieregularnych. Problem pojawia się również przy wyborze haben i sein, ponieważ trzeba umiejętnie dobierać hilfsverb właśnie. Najczęściej skorzystamy z haben, a sein pojawi się przy wyrażeniach dotyczących ruchu oraz zmiany stanu.
Präteritum
- spotykany zazwyczaj w formie pisanej,
- używany również na drodze oficjalnej, w tym w wypowiedziach publicznych, pracach naukowych lub pismach,
- jest też mocniej wykorzystywany regionalnie, na północy Niemiec.
Konstrukcja wygląda następująco:
Osoba + czasownik z odpowiednią dla osoby końcówką + reszta zdania
Sie lasen das Buch letzte Woche. | Oni przeczytali książkę w zeszłym tygodniu.
Trudność polega więc na tym, aby opanować końcówki dodawane do czasownika, w zależności od osoby będącej podmiotem w zdaniu:
- 1 os. (ich) = końcówka -te;
- 2 os. (du) = końcówka -test;
- 3 os. (er, sie, es) = końcówka -te;
- 1 os. (wir) = końcówka -ten;
- 2 os. (ihr) = końcówka -tet;
- 3 os. (sie) = końcówka -ten;
Przy okazji znów warto zaprzyjaźnić się z tabelą czasowników nieregularnych – ta „przyjemność” nas nie ominie!
Gramatyka niemiecka - czas teraźniejszy
Najczęściej gdy będziemy o czymś mówić, to w naturalny sposób będziemy sięgać po präsens, czyli niemiecki czas teraźniejszy. Jest on również dość prosty w budowie, bowiem po raz kolejny wykorzystamy rdzeń czasownika i dodamy do niego odpowiednią końcówkę, których jest sześć – dokładnie tyle, ile osób liczby pojedynczej i mnogiej razem wziętych:
- 1 os. (ich) = końcówka -e;
- 2 os. (du) = końcówka -st;
- 3 os. (er, sie, es) = końcówka -t;
- 1 os. (wir) = końcówka -en;
- 2 os. (ihr) = końcówka -t;
- 3 os. (sie) = końcówka -en;
Er spricht fließend Englisch. | On mówi płynnie po angielsku.
Sie liest jeden Abend ein Buch. | Ona czyta każdego wieczoru książkę.
Uwaga! Präsens można używać również do opisywania czynności, które dopiero się wydarzą, ale są już ustalone – jak chociażby poinformowanie o wizycie u lekarza w konkretny dzień.
Gramatyka niemiecka - czasy przyszłe
Niekiedy trzeba powiedzieć coś o przyszłości, do tego służą nam dwa czasy:
Futur I
- co ciekawe, do określania przyszłości częściej będziemy używać czasu teraźniejszego präsens wraz z okolicznikiem czasu,
- nie mniej tego futur I przyda się gdy: planujemy, obiecujemy, snujemy prognozy i wygłaszamy rozkazy.
Konstrukcja:
czasownik posiłkowy werden + czasownik w formie bezokolicznika (na końcu zdania)
Ich werde morgen ins Kino gehen. | Pójdę jutro do kina.
Wir werden nächste Woche einen Ausflug machen. | Zrobimy wycieczkę w przyszłym tygodniu.
Futur II
Skoro czas teraźniejszy przejmuje najwięcej obowiązków czasu przyszłego, to po co nam jeszcze trzeci gracz w stawce? Cóż, żeby było czego się uczyć! A tak naprawdę, to czasem futur II ogramy dwie sytuacje:
- z przeszłości, gdy wyrażamy przypuszczenie, że coś w niej się zakończyło;
- w przyszłości, gdy przypuszczamy, że jakaś sprawa się w niej zakończy.
Konstrukcja jest nieco inna:
werden w odpowiedniej odmianie + Partizip II + haben / sein (umieszczane na końcu)
Ich werde das Buch bis morgen gelesen haben. | Do jutra przeczytam tę książkę.
Du wirst die Hausaufgaben gemacht haben, bevor wir uns treffen. | Zrobisz zadanie domowe, zanim się spotkamy.
Gramatyka niemiecka - czas zaprzeszły
Jest jeszcze jedna ciekawa forma czasowa, czyli czas zaprzeszły. Pewną ciekawostką może być to, że w języku polskim też on występuje, ale jest bardzo rzadko używany. Kto bowiem mówi „malowaliście byli”? Brzmi jak archaizm, prawda? Cóż, przyjrzyjmy się niemieckiej odmianie:
Plusquamperfekt
- jest bardzo podobny do przeszłego perfekt,
- również wykorzystuje w konstrukcji haben i sein,
- używa się do w sytuacjach, w których opisujemy coś, co zdarzyło się przed inną czynnością dokonaną w przeszłości.
Konstrukcja powinna być już znajoma:
Hilfsverb (odmienione haben / sein w formie präteritum) + Partizip II (czasownik na końcu zdania)
Ich hatte bereits gegessen, als du ankamst. | Ja już zjadłem, gdy ty przyjechałeś.
To, o czym warto pamiętać, to zmiana hilfsverb na hatte / war (oczywiście w odmianie odpowiedniej do osoby). Którego użyć? Ponownie przypomnij sobie czas perfekt i będzie to dokładnie ten sam mechanizm: war to czasownik posiłkowy używany podczas opisywania czynności związanych z przemieszczaniem i ruchem.
Jak widzisz, nauki jest ogrom. W tym artykule nie poruszyliśmy nawet ¼ zagadnień związanych z danym czasem – jest tak wiele niuansów i zależności oraz spraw do wytłumaczenia, aby opanować wszystkie zasady i wyjątki. Jeśli chcesz się nauczyć niemieckiej gramatyki, przede wszystkim pracując na przykładach, to możesz wybrać się do BUKI School. To bardzo ciekawe zajęcia prowadzone online, w których uczysz się z najlepszymi korepetytorami o potwierdzonych kompetencjach. Co najważniejsze – możesz liczyć na pełną, indywidualną uwagę i pomoc przy trudnościach. Warto spróbować!