Jaka jest najbardziej podstawowa zasada pisowni wielką literą? Dla wielu może być to zaskoczenie, ze względu na oczywistość – każde nowe zdanie zaczynamy wielką literą! To jedna z pierwszych zależności, jakich uczymy się w momencie poznawania zasad pisowni. Jakie są kolejne, jak wyglądają wyjątki? Sprawdzamy!
Kiedy piszemy wielką literą? 10 sytuacji, które musisz znać
Jest wiele zasad, a wspomniany na wstępie początek każdego zdania to tylko pierwsza z nich. Warto zapamiętać następujące reguły:
- Nazwiska oraz imiona. To również dość oczywiste, ale warto o tym pamiętać – napisanie czyjegoś imienia bądź nazwiska małą literą będzie postrzegane nie tylko w kategoriach błędu ortograficznego, ale również pewnej formy lekceważenia, a nawet obrazy.
- Nazwy państw oraz miast. Jak również wszystkie inne nazwy geograficzne, które dotyczą także mniejszych miejscowości, ale też rzek, gór, zbiorników wodnych, a nawet regionów.
- Święta. Jeśli mówimy o Bożym Narodzeniu, to przy zapisie tego święta trzeba stosować wielką literę, podobnie jak przy Wielkanocy i innych. Co istotne, zasada ta tyczy się wszystkich świąt, nie tylko chrześcijańskich. Również, jeśli piszemy np. o słowiańskich Jarych Godach, to musimy stosować te zasady, nie inaczej jest w przypadku takich dni jak Święto Niepodległości.
- Dzieła sztuki. W przypadku tytułów dzieł literackich zawsze pierwsza litera takiego tytułu powinna być wielka. Zasada ta dotyczy również innych dzieł, w tym obrazów.
- Określenia mieszkańców. Ta zasada jest jedną z częstszych powodów popełniania błędów! Takie określenia jak „Europejczyk”, „Azjatka”, „Wrocławianin” zawsze zapisujemy wielką literą. Tu wkradają się częste pomyłki z przymiotnikami „europejski”, „azjatycka”, „wrocławski”, gdzie zapis jest stosowany odwrotnie – małą literą. Błędy pojawiają się w obu przypadkach, w każdą stronę.
- Tytuły gazet. To osobna kategoria, ponieważ w przypadku gazet „Przegląd Sportowy”, „Świat Wiedzy”, „Super Ekspress” każdy człon tytułu (obowiązkowo w cudzysłowie!) musi być zapisywany wielką literą. Wyjątkiem są spójniki (najczęściej „i”) oraz przyimki.
- Pseudonimy. Wszelkiego rodzaju przydomki i pseudonimy „Bolek”, „Bolo”, „Tomasz Pan Proporcja Pągowski”, również osadzane pomiędzy imieniem i nazwiskiem, należy zapisać wielką literą.
- Skróty. Nie wszystkie, ale te określane mianem skrótów literowych – świetnym przykładem jest Unia Europejska i jej skrót literowy: UE.
- Nazwy firm, instytucji. Z poprzedniego punktu wynika jeszcze jedna zależność – nazwy organizacji powinny być zapisywane wielką literą. Dotyczy to też uniwersytetów, banków i wielu firm.
To razem dziesięć podstawowych zasad, które trzeba przyswoić, aby poprawnie pisać w języku polskim.
Wyjątki od zasad pisowni wielką literą
Czasem jednak, mimo szczerych chęci, pojawiają się błędy. Będą one spowodowane brakiem pisarskiego doświadczenia (tu istotne jest, żeby się uczyć i tych błędów nie powielać), nierzadko też zwykłą nieznajomością reguł, jak również różnymi wyjątkami i odstępstwami, które mogą być mylące.
I tu pojawia się kolejny temat, czyli kontekst. To od niego nierzadko zależy to, jak zapiszemy:
Pegaz, pegaz
„pegaz” – jeśli będziemy mówić o bajecznym, skrzydlatym koniu jako o gatunku, lub będziemy chcieli tak określić pięknego rumaka, albo też nawiązać do symboliki poetyckiego natchnienia.
„Pegaz” – w przypadku, gdy będzie to imię, również wtedy, gdy będziemy pisali o mitologicznym koniu Zeusa. Od wielkiej litery zaczniemy też zdanie ze słowem pegaz, taka forma zapisu będzie obowiązywała również w przypadku określenia gwiazdozbioru Pegaza, czyli nieba północnego.
Jak widać, kontekstem również trzeba sprawnie operować, aby podczas zapisu w języku polskim nie zrobić błędu.
Andrzej uczęszczał do szkoły nurkowej.
Andrzej uczęszczał do Szkoły Nurkowej.
Który zapis będzie poprawny? W tym przypadku… oba! Oczywiście hipotetycznie. Jeśli wiemy, że istnieje placówka, której nazwa to „Szkoła Nurkowa”, wtedy zapis dużą literą jest poprawny, bo odnosimy się do konkretnej nazwy instytucji (jak w ostatnim punkcie poprzedniego akapitu). Natomiast jeśli będziemy mówili o rodzaju szkoły, po prostu jako o jednej z wielu szkół dla nurków, wtedy zapis od małych liter będzie właściwy. Warunkiem jest to, aby nie była to nazwa placówki.
Joanna zawsze chodziła w adidasach.
Joanna zawsze chodziła w butach marki Adidas.
To kolejny przykład na to, że przy poprawnym zapisie ważny pozostaje kontekst. Gdy mówimy o marce lub nazwie konkretnej firmy, koncernu, wytwórcy – wtedy należy zastosować wielką literę. Jednak w przypadkach takich jak powyższy, gdy mówimy o adidasach w kontekście typu obuwia (nawet, jeśli będą to faktycznie buty Adidasa), to dużej litery się nie stosuje.
Potrzebujesz więcej takich przykładów, albo masz swoje wątpliwości do rozwiania? Problemy związane z ortografią i gramatyka języka polskiego nawarstwiają się, nie mówiąc już o braku motywacji do czytania kolejnych lektur? Zapisz się na zajęcia BUKI School, w trakcie których, podczas indywidualnych spotkań z nauczycielem niezwykle intensywnie przerobisz cały interesujący materiał. Lekcje odbywają się tylko i wyłącznie z najlepszymi fachowcami, którzy mają doświadczenie w pracy z uczniem, znają podstawę programową i potrafią sprawnie rozwiązywać problemy!